Een betrouwbare overheid, vertrouwen in de zorg, in verbondenheid en gemeenschapszin, en in wetenschap zijn onder druk komen te staan. Complottheorieën en desinformatie hebben dit versterkt. Om dan een groeiend deel van de bevolking als ‘wappies’ weg te zetten is al te gemakkelijk. Er zit namelijk een kern van waarheid in hun wantrouwen en in hun zorgen. De overheid heeft veel steken laten vallen, mensen in de kou laten staan, problemen weggewuifd of erger nog weggelachen. Corona, oorlog en economische malaise maakten het er niet beter op. Extremistische, antidemocratische bewegingen zagen daardoor zelfs kans hun complottheorieën over een Joodse wereldelite die kinderen misbruikt en via vaccinatie de mensheid wil onderwerpen breed onder de aandacht te brengen.
Het is belangrijk om de zorgen van alle mensen serieus te nemen en te investeren in de fundamenten van de verzorgingsstaat: een dak boven je hoofd, een basisinkomen waar je ook echt van kunt rondkomen, goed onderwijs voor iedereen, een adequaat zorgstelsel, veiligheid en rechtvaardigheid. Als sociale waarden als solidariteit, eerlijk delen, medemenselijkheid, kansengelijkheid en morele integriteit hersteld zijn, als zin en onzin van elkaar gescheiden zijn, verliezen de populistische oneliners van rechts-radicale politici, influencers en complotdenkers hun basis. Zowel het neoliberalisme met zijn doorgeslagen marktwerking, winstbejag, kansenongelijkheid en bevoordeling van de rijken als het extreem rechtse gedachtengoed met zijn simplisme, racisme, seksisme en pertinente leugens hebben dan afgedaan.
Sociaaldemocratische partijen, links van het midden van het politieke spectrum zullen eens goed in de spiegel moeten kijken waarom zij zoveel aanhang uit de sociale middenklassen verloren hebben. Misschien was het wel omdat ze te lang hun oren lieten hangen naar zowel rechts-liberale als conservatief-christelijke politici en onvoldoende onderkenden dat de fundamenten van de verzorgingsstaat werden verkwanseld met een armoedeval tot gevolg.
Ton Adriaens
